Η κρίση έχει ήδη ξεκινήσει από την οικοδομή

Η εικόνα της οικονομίας είναι δραματική. Όλα τα συστατικά στοιχεία του ΑΕΠ εξελίσσονται αρνητικά. Η ιδιωτική και η δημόσια κατανάλωση επιβραδύνονται. Αυξάνει το έλλειμμα στις καθαρές εξαγωγές προϊόντων και υπηρεσιών, ο ρυθμός των επενδύσεων μειώνεται και το δημόσιο χρέος έχει τιναχτεί στα ύψη. Οι αισιόδοξες εκτιμήσεις της κυβέρνησης για την αύξηση του ΑΕΠ, για το έλλειμμα και το δημόσιο χρέος του 2005 απορρίφθηκαν από την ΕΕ. Η κρίση έχει ήδη εκδηλωθεί εντονότερα στον ευρύτερο κατασκευαστικό τομέα που τον διόγκωσε μονομερώς το καθεστώς τα προηγούμενα χρόνια. Η κρίση στις κατασκευές δεν δημιουργείται εξαιτίας των ολυμπιακών έργων που σταμάτησαν. Σύμφωνα με την ΕΣΥΕ η ιδιωτική οικοδομική δραστηριότητα σημειώνει πτώση πάνω από το 8,3 % στην επιφάνεια και 10,2 % στον όγκο στο πρώτο πεντάμηνο του 2004 έναντι του 2003 και η μείωση αυτή θα συνεχιστεί, όπως φαίνεται από τον αριθμό των στεγαστικών δανείων. Η δημόσια οικοδομική δραστηριότητα συμμετέχει στο συνολικό όγκο της μόνο κατά 2,5 %. Ο ευρύτερος κατασκευαστικός τομέας όμως εκτός από τα δημόσια έργα και την ιδιωτική οικοδομή περιλαμβάνει και τους βιομηχανικούς κλάδους του τσιμέντου του σιδήρου και άλλων υλικών που χρησιμοποιούνται στις κατασκευές. Συμβάλλει σε ένα μεγάλο ποσοστό στο ΑΕΠ. Κάποιοι εκτιμούν αυτή τη συμβολή, από το 10- 15% που ήταν πριν λίγα χρόνια, στο τεράστιο ποσοστό του 22-24%. Οπότε η κρίση στην οικοδομή εξαπλώνεται και στην βιομηχανία.
Η κρίση στον ευρύτερο κατασκευαστικό τομέα χειροτερεύει και από τα ολυμπιακά έργα που σταμάτησαν. Η επένδυση του Προγράμματος των Δημοσίων Επενδύσεων (ΠΔΕ), σύμφωνα με τον προϋπολογισμό του 2005, θα μειωθεί από τα 9,6 δις ευρώ το 2004 στα 8 δις το 2005. Εξαιτίας όμως του τεράστιου δημόσιου χρέους το ΠΔΕ θα επενδύσει πολύ λιγότερα από 8 δις αλλά και η συνολική δημόσια κατανάλωση θα μειωθεί. Το κράτος δεν έχει χρήμα να ρίξει στην αγορά για να τονώσει τη ζήτηση. Οι επιπτώσεις στη βιομηχανία από την κρίση στις κατασκευές θα είναι μεγάλη επειδή ένα σημαντικό μέρος της μεταποίησης δουλεύει για τις κατασκευές. Μόνο ο τομέας των μη μεταλλικών ορυκτών που παράγει κυρίως οικοδομικά υλικά είχε το 2003 το 8,62 % των πωλήσεων σε όλη την μεταποίηση και το 21,14 % των κερδών προ φόρου. Τα τσιμέντα Ηρακλής και η ΤΙΤΑΝ κυριαρχούν στο χώρο αλλά και στη βιομηχανία. Οι σπουδαιότεροι από οικονομική άποψη βιομηχανικοί τομείς που τροφοδοτούν τις κατασκευές είναι τα μη μεταλλικά ορυκτά, η μεταλλουργία τα μεταλλικά προϊόντα και το ηλεκτρολογικό υλικό. Από τις συνολικές πωλήσεις της βιομηχανίας το 2003 που ανέρχονται σε 39,778 δις τα 9,677 δις δηλαδή το 24,32 % πραγματοποιήθηκαν από αυτούς τους τομείς. Από το σύνολο των προ φόρου κερδών του ίδιου χρόνου που ήταν 2,317 δις τα 0,727 δις ή το 31,37 % πραγματοποιήθηκαν από τους ίδιους τομείς της βιομηχανίας. Τα στοιχεία προέρχονται από την ICAP. Η κρίση λοιπόν στην οικοδομή είναι και κρίση της βιομηχανίας. Η Νέα Ανατολή στο φύλλο 389 στις 18/2/2004 είχε ασχοληθεί με το θέμα: "Όμως στο άμεσο μέλλον η κρίση θα χειροτερέψει. Αποκαλυπτικά είναι τα συμπεράσματα που εκθέτουν οι εταιρείες BCS και RΕΜΑCO στην έκθεση αξιολόγησης του προγράμματος ανταγωνιστικότητας του Γ’ ΚΠΣ (ΕΠΑΝ) που έγινε κατά παραγγελία του υπουργείου οικονομίας. Το συμπέρασμα των εκθέσεων είναι ότι μέχρι το 2006 η βιομηχανία θα συρρικνωθεί παραπέρα κατά 9%, εξαιτίας της μικρής ανταγωνιστικότητας, σαν αποτέλεσμα του λανθασμένου σχεδιασμού για τη χρήση των κοινοτικών κονδυλίων που χρησιμοποιήθηκαν απλά για να στηρίζουν και όχι να αναπτύσσουν την ελληνική μεταποίηση και τις θέσεις απασχόλησης. Το ΕΠΑΝ αποτελεί βασικό εργαλείο χρηματοδότησης των επιχειρήσεων με 6,4 δις ευρώ από το 2000 έως το 2006, που μπορεί να επεκταθεί σε ορισμένες περιπτώσεις και μέχρι το 2008. Τα 2/3 των επενδύσεων του ΕΠΑΝ, σύμφωνα με τους όρους του προγράμματος, πρέπει να επενδύονται στον ιδιωτικό τομέα και το 1/3 αφορά στη στήριξη της επιχειρηματικότητας και στη δημιουργία παραγωγικών υποδομών και δικτύων. Η έκθεση υπολογίζει ότι στο σύνολο του Γ’ ΚΠΣ οι επιχειρήσεις παίρνουν το 22%. Από το ποσοστό αυτό μόνον οι 9,8 μονάδες αποδίδονται στη μεταποίηση, στον αγροτικό τομέα, στον τουρισμό και στην έρευνα-τεχνολογία. Ένα 2% δίνεται για υποδομές στην ενέργεια. Να σημειωθεί ότι στο ισπανικό ΚΠΣ οι επιχειρήσεις απορροφούν το 30% και στο ιταλικό, για το νότο, μέχρι και 48,5%. Τα πράγματα είναι όμως ακόμη χειρότερα για την ελληνική βιομηχανία γιατί στη χώρα μας η δημιουργία του πάγιου κεφαλαίου (μηχανήματα, χτίρια, εξοπλισμός) εξαρτάται από το τεράστιο ποσοστό του 8,1% που απορροφάται από τους κοινοτικούς πόρους, ενώ στην Ισπανία το ποσοστό αυτό είναι 3,2% και στην Ιρλανδία 1,2%. Επιπλέον όμως η αξία των επενδύσεων του πάγιου κεφαλαίου στη χώρα μας, σαν ποσοστό επί του ΑΕΠ, είναι η χαμηλότερη σε όλα τα κράτη της ΕΕ.
Πώς επενδύονται όμως τα κεφάλαια του ΕΠΑΝ; Η έκθεση είναι σαφής. Όπως κατανέμονται οι κοινοτικοί πόροι, σήμερα, έχουν σαν αποτέλεσμα την αύξηση της αξίας των προϊόντων της μεταποίησης κατά 1,2% και την αύξηση της αξίας των κατασκευών κατά 10,2%! Τα κεφάλαια του ΕΠΑΝ επενδύονται λοιπόν στις κατασκευές, γίνονται μπετό και σίδερα. Σύμφωνα, πάλι, με την έκθεση το μερίδιο της βιομηχανίας στο ΑΕΠ αυξάνει οριακά ενώ το μερίδιο της μεταποίησης μειώνεται. Η απασχόληση στη βιομηχανία μειώνεται, και η χρηματοδότηση της βιομηχανίας μειώνεται εξαιρετικά. Όπως γράψαμε και στο προηγούμενο φύλλο της Ν. Ανατολής οι ξένες επενδύσεις για το 2002 ήταν περίπου 50 εκατ ευρώ δηλαδή είχαν μείωση κατά 97% σύμφωνα με τον ΟΟΣΑ.
Οι επενδύσεις στις κατασκευές δεν επηρέασαν θετικά τη βιομηχανία και το σύνολο της οικονομίας και αυτό φαίνεται από το γεγονός ότι δεν είχαν και καμιά θετική επίπτωση στο ισοζύγιο των συναλλαγών. Kατά την περίοδο των μεγάλων έργων, αντίθετα, η μεταποίηση και οι εισπράξεις από τον τουρισμό, από τα εμβάσματα των μεταναστών και από την ΕΕ είχαν πτώση. Το έλλειμμα στις εξωτερικές συναλλαγές δεν μεγάλωσε ακόμα περισσότερο γιατί περιορίστηκαν οι πληρωμές. Κόπηκαν σαν παράδειγμα ταξίδια προς το εξωτερικό. Οι κατασκευαστικές επενδύσεις με τις επιλογές που έγιναν δεν στηρίζουν μια μελλοντική ανάπτυξη. Το σίγουρο είναι ότι αυτή την περίοδο γεννήθηκε ο Κόκκαλης των κατασκευών από τα δάνεια των ολυμπιακών αγώνων, από τα κεφάλαια των αποκρατικοποιήσεων και από τα κεφάλαια της ΕΕ που προορίζονταν για τη βιομηχανία και την παραγωγή χωρίς κανείς να το καταγγέλλει. Ο Μπόμπολας είναι ένας νέος πόλος του κρατικοφασιστικού κεφαλαίου που σχηματίστηκε από τα μεγάλα έργα".
Όταν δημοσιεύτηκαν τα πρώτα αποτελέσματα της έκθεσης της REMACO η κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ αρνήθηκε κατηγορηματικά ακόμα και την ύπαρξη της έκθεσης.

Η αντιμετώπιση της κρίσης από την κυβέρνηση

Η πολιτική που ακολουθεί η σημερινή κυβέρνηση για να αντιμετωπίσει την κρίση, είναι ίδια με αυτή που δημιούργησε τη μόνιμη κρίση, η ίδια πολιτική που εδώ και χρόνια καταστρέφει την οικονομία και δυναμώνει το κρατικοφασιστικό κεφάλαιο. Ο Καραμανλής σαν απάντηση, υποτίθεται, στην κρίση διάλεξε να δυναμώσει ακόμα περισσότερο τις βδέλλες του δημοσίου με δύο μέτρα “αντιμετώπισης” του δημόσιου χρέους και αύξηση της ζήτησης: Δίνει τα δημόσια έργα σε ιδιώτες που αφού τα φτιάξουν θα τα “πουλούν” στο δημόσιο που προφανώς θα τα αγοράζει στις ψηλότερες τιμές. Αυτά ονομάζονται “αυτοχρηματοδοτούμενα έργα του δημοσίου”. Μέχρι να περάσει και το 2005 οι μεγαλοβδέλλες βέβαια δεν θα έχουν προλάβει να επενδύσουν στις κατασκευές. Και αυτό γιατί δεν θα είναι διατεθειμένες να επενδύσουν, αν δεν εξασφαλίσουν φτηνά κεφάλαια βασικά από το δημόσιο και μετά σκανδαλώδεις όρους αγοράς των κατασκευών που θα φτιάξουν από το δημόσιο. Για να επιτευχθεί όμως αυτό χρειάζεται ένα χρονικό διάστημα για την εύρεση των νέων πολιτικών και οικονομικών ισορροπιών μέσα στην κυβέρνηση και μέσα στο ΠΑΣΟΚ. Οι δυσκολίες που έβαλε το ΕΣΡ στον Μπόμπολα περί “διαφάνειας” είναι χαρακτηριστικές των αντιστάσεων μέσα στη ΝΔ, αλλά αντιστάσεων και από άλλες πλευρές του κατασκευαστικού κεφάλαιου. Αυτά είναι προβλήματα για το πολιτικό μονοπώλιο.
Η κυβέρνηση λοιπόν κατέθεσε ένα προϋπολογισμό στον οποίο η παραγωγή και η ανάπτυξη δεν έχουν καμιά θέση. Δεν υπάρχει καμιά αναφορά στο χάλι της οικονομίας που παρέλαβε η ΝΔ από το ΠΑΣΟΚ και καμιά κριτική στη διαχείριση του τελευταίου. Αντίθετα η κυβέρνηση ισχυρίζεται ότι μπορεί να μειώσει τα ελλείμματα και το δημόσιο χρέος μέσα σε ένα χρόνο και επιπλέον να αυξήσει και τους πραγματικούς μισθούς. Πράγμα που σημαίνει ότι σύμφωνα με τη ΝΔ η οικονομία που παρέλαβε από το ΠΑΣΟΚ δεν έχει τα χάλια της. Είναι απλά ζήτημα νοικοκυρέματος.
Στην ίδια γραμμή, με άλλες όμως δικαιολογίες “ταξικού” περιεχομένου τα δύο κόμματα της ψευτοαριστεράς υποβαθμίζουν την επερχόμενη κρίση για να αποφεύγουν να τοποθετούνται ενάντια στην πολιτική Καραμανλή, αλλά και Σημίτη. Η κρίση γι’ αυτούς είναι κρίση του κεφαλαίου που δεν αφορά τους εργαζόμενους. “Το κεφάλαιο να κόψει το λαιμό του, τα ταξικά αιτήματα παραμένουν ακέραια”. Το ψευτοΚΚΕ έκανε πανελλαδική κινητοποίηση για “την ανέχεια της λαϊκής οικογένειας” χωρίς μια λέξη για την κρίση της οικονομίας που είναι αυτονόητο ότι αφορά όλους τους πολίτες, την κάθε τάξη φυσικά από τη μεριά των συμφερόντων της και του γενικότερου πολιτικού της ρόλου. Τα υπόλοιπα τρία κόμματα βοηθούν το ΠΑΣΟΚ του Γ. Παπανδρέου να σταθεί ισότιμα δίπλα τους, δηλαδή να αποποιηθεί και αυτό τις ευθύνες του για την εγκληματική υπονόμευση της οικονομίας. Έτσι βλέπουμε στα κανάλια διάφορους πασόκους, με το πιο ακραίο θράσος, να ζητούν λογαριασμό από τους κυβερνητικούς για την κακή πορεία της οικονομίας. Και οι υποταγμένοι στον Καραμανλή νεοδημοκράτες να ρίχνουν τους τόνους και το πολύ να μοιράζονται την ευθύνη με το ΠΑΣΟΚ, γιατί ξέρουν ότι το αφεντικό τους στο οποίο έχουν αναθέσει εξουσίες αποκεφαλιστή με συνοπτικές διαδικασίες καταγράφει τις τοποθετήσεις τους. “Νοικοκύρηδες”, “προλετάριοι” και “οικολογική αριστερά” καταφέρνουν λοιπόν να συναντηθούν με το ΠΑΣΟΚ στην ίδια θέση: Κρίση δεν υπάρχει. Όταν όμως η κρίση θα κορυφωθεί, τότε βέβαια πρέπει να βρεθεί ο ένοχος. Και αυτός δεν είναι άλλος από την ΕΕ.
Προς το παρόν η κυβέρνηση εξαπατά, για λογαριασμό του πολιτικού μονοπωλίου, τους πολίτες και την ΕΕ περιγράφοντας τις πηγές της χρηματοδότησης για την αντιμετώπιση του χρέους και των ελλειμμάτων. Ας δούμε τις πηγές.
Η αύξηση των ιδιωτικοποιήσεων από 1,6 δις σε 2,5 δις περιλαμβάνει πακέτα της ΔΕΗ, του ΟΠΑΠ, ΕΤΕ, το καζίνο της Πάρνηθας και το ταχυδρομικό ταμιευτήριο. Η ενοικίαση παραλιακών περιοχών υπολογίζεται από την κυβέρνηση να φέρει στα κρατικά ταμεία 0,5 δις. Το δεύτερο αυτό κυβερνητικό μέτρο αφορά 1,4 δις ευρώ, που θα δοθούν επίσης στις βδέλλες του δημοσίου. Η κυβέρνηση υπολογίζει ταυτόχρονα για το 2005 αύξηση κατά 12- 15 % των εισροών από την ΕΕ και αύξηση των εισπράξεων από χρέη προς το δημόσιο από 2,5 δις σε 3,5 δις. Οι εισροές όμως από την ΕΕ το 2004 φαίνεται ότι θα έχουν απώλειες πάνω από 1δις. Και οι εισπράξεις των χρεών επίσης θα είναι απογοητευτικές. Οι ρυθμίσεις για τα χρέη δεν έδωσαν μέχρι σήμερα ούτε το μισό ποσό της εκτίμησης. Άλλα ποσά που εκτιμά το σχέδιο του προϋπολογισμού ότι μπορούν να εξοικονομηθούν είναι 0,198 δις από τους εξοπλισμούς, 0,881 δις από τη μείωση των ελλειμμάτων της ασφάλισης, 0,5 δις από εθνικολογιστικές προσαρμογές, 3,16 δις από την αύξηση των φόρων, μείωση των εξόδων 1,65 δις από τα ολυμπιακά έργα. Όλα τα προηγούμενα κάνουν 6,389 δις. Εδώ πρέπει να προσθέσουμε τις ιδιωτικοποιήσεις και την ενοικίαση των παραλιών 1,4 δις, την αύξηση από την επίσπευση της πληρωμής των χρεών 1δις και 0,35 δις από την αύξηση των εισροών από την ΕΕ. Γενικό σύνολο 9,139 δις. Έτσι σύμφωνα με την κυβέρνηση το δημόσιο χρέος θα μειωθεί το 2005 στο 2,8 % και ταυτόχρονα θα τονωθεί και η αγορά με χρήμα! Είναι φανερό ότι πρόκειται για ένα προϋπολογισμό απάτη. Αυξημένα κρατικά έσοδα χωρίς ανάπτυξη δεν μπορούν να υπάρξουν. Βεβαίως μπορεί κανείς να γδέρνει τους πολίτες και το παραγωγικό κεφάλαιο με ασήκωτους φόρους. Αλλά έτσι θα μειώνεται παραπέρα η ανάπτυξη και τελικά θα μειώνονται και οι φόροι. Πολιτική, όπως του Καραμανλή, που βάζει σαν προτεραιότητα την ανάπτυξη των μικρομεσαίων επιχειρήσεων, που πρώτες αυτές θα πληγούν από την κρίση, ή ισοδύναμα, πολιτική που δεν βάζει κανένα στόχο στην ανάπτυξη δεν μπορεί όχι μόνο να αντιρροπήσει το παραγωγικό σαμποτάζ τόσων χρόνων, αλλά αντίθετα πρόκειται για μια πολιτική που συμμετέχει στο παραγωγικό σαμποτάζ. Ο αναγνώστης μπορεί να δει τα ελλείμματα και το δημόσιο χρέος στον παρακάτω πίνακα που δημοσίευσε η Ελευθεροτυπία στις 27/10/2004 και αφορά το 2005.

Διαφωνούμε με τις εκτιμήσεις της ΕΕ. Η οικονομία το 2005 θα πάει πολύ χειρότερα. Ήδη το δημόσιο έλλειμμα το 2004 εκτιμάται ότι θα φτάσει στο 5,5 % του ΑΕΠ.

Μεγέθη της οικονομίας

Στον πίνακα δίνουμε εκτιμήσεις για το 2004 και 2005 από το σχέδιο του κρατικού προϋπολογισμού.

Το ποσοστό της ανεργίας έχει φτάσει σύμφωνα με την ΕΣΥΕ στο 12 %. Σύμφωνα με την Eurostat οι εμπορικές εξαγωγές υποχώρησαν το 2003 κατά 24,5 % σε σχέση με το 2002 και το πρώτο εξάμηνο του 2004 μειώθηκαν παραπέρα κατά 8,4%. Ο τουρισμός που μειώνει σημαντικά το έλλειμμα του ισοζυγίου των συναλλαγών συρρικνώνεται. Έτσι το έλλειμμα των εξωτερικών συναλλαγών θα τιναχτεί στα ύψη το 2005. Σύμφωνα με την ICAP, σε σύνολο 4168 ισολογισμών τουριστικών επιχειρήσεων το 2003 τα κέρδη προ φόρου ήταν 4 εκατ ευρώ, ενώ το 2002 ήταν 108 εκατ ευρώ. Τα ξενοδοχεία με συμμετοχή στο ενεργητικό ίση με 82,1 % και επί των πωλήσεων με συμμετοχή 63,9 % παρουσίασαν ζημιά 15,1 εκατ ευρώ. Το ενεργητικό το 2003 αυξήθηκε κατά 9,1 % και οι πωλήσεις κατά 3,1 %. Το καθεστώς δεν θέλει τη μεγάλη τουριστική επιχείρηση αλλά τα μικρομάγαζα. Έτσι οδηγεί στο μαρασμό ακόμα και τον τουρισμό.

Οι επενδύσεις και τα κέρδη το 2003 σε σχέση με το 2002, σύμφωνα με την ICAP, φαίνονται στον παρακάτω πίνακα.

Οι τράπεζες εμφάνισαν κέρδη πάνω από 1 δις. Τα πάγια στη μεταποίηση έμειναν σταθερά σε ονομαστικές τιμές. Στην πραγματικότητα δηλαδή μειώθηκαν εξαιτίας του πληθωρισμού. Η αύξηση του ενεργητικού της μεταποίησης οφείλεται στην αύξηση του κυκλοφορούντος κεφαλαίου. Οι επενδύσεις γίνονται στις υπηρεσίες. Οι μικρές βιομηχανίες βρίσκονται σε μεγάλη κρίση. Τα είδη διατροφής η μεταλλουργία και τα μεταλλουργικά προϊόντα που είναι οι τρις από τους βασικούς τομείς της βιομηχανίας εμφάνισαν πτώσεις κερδών αντίστοιχα 10,4 % , 27,8 % και 29,9 %. Ανάλογες μειώσεις των κερδών είχαν και ο καπνός (98,3%) ,τα παπούτσια, τα έπιπλα, το χαρτί
(1152,4 % ) το ηλεκτρολογικό υλικό, και τα μεταφορικά μέσα. Η μεταποίηση εκτός των προϊόντων του πετρελαίου είχε αύξηση των κερδών προ φόρου ίση με 3,3%.
Η αύξηση των επιτοκίων νομίζουμε ότι θα είναι αναπόφευκτη. Αυτό θα οδηγήσει σε μείωση της κατανάλωσης των νοικοκυριών και των επιχειρήσεων. Παραπέρα αύξηση από το 7,5 % επιτοκίων που πληρώνουν οι μικρές επιχειρήσεις θα φέρει κάμψη στην παραγωγή. Το κράτος δεν θα μπορεί να ρίξει κεφάλαια στην αγορά εξαιτίας του μεγάλου δημόσιου χρέους. Διέξοδος με αυτό το πολιτικό καθεστώς δεν μπορεί να υπάρξει.