Η διαφορά μας με τον ερευνητή είναι στη γραμμή διεξόδου που προτείνει.

Αυτός θεωρεί αναγκαία και τη γενική μείωση των κρατικών μισθών και των συντάξεων για την έξοδο της χώρας μας από την υπερχρέωση. Αυτή η διαφορά έχει στη βάση της το γεγονός ότι καμιά οικονομική ανάλυση από μόνη της δεν μπορεί να ανακαλύψει τον παράγοντα που προκαλεί  το παραγωγικό κενό στη χώρα μας, που είναι το πολιτικό παραγωγικό σαμποτάζ. Αυτό σημαίνει ότι, αν αυτός ο πολιτικός παράγοντας ανατραπεί, η χώρα μας έχει τόσο μεγάλη αναξιοποίητη ενσωματωμένη παραγωγική γνώση μέσα της και τόσο σχετικά χαμηλούς μισθούς –πριν και από τη μείωσή τους–, που θα μπορεί να κινεί ένα υλικό παραγωγικό κεφάλαιο τόσο μεγάλο, ώστε θα μπορούσε να εξοφλεί το χρέος της χωρίς να παίρνει νέα εξωτερική βοήθεια και χωρίς ο λαός της να υποφέρει.

 Του Ρικάρντο Χάουσμαν

Η γενναιοδωρία του κόσμου σπαταλιέται για άλλη μια φορά στην Ελλάδα. Καθώς οι αξιωματούχοι συναντιούνται στην Αθήνα για να διασαφηνίσουν τις λεπτομέρειες της τελευταίας διάσωσης, πρέπει επειγόντως να αναγνωρίσουμε ότι η προσέγγισή μας για να κατανοήσουμε την κρίση είναι εσφαλμένη.

Η Ελλάδα έχει μέχρι στιγμής αναλυθεί μέσα από ένα δημοσιονομικό ή ένα κεϊνσιανό πρίσμα. Η δημοσιονομική άποψη ισχυρίζεται ότι η Ελλάδα μπορεί να διορθωθεί μόνο αυξάνοντας τους φόρους, περικόπτοντας τις δαπάνες και αναδιαρθρώνοντας το χρέος. Η κεϊνσιανή λέει ότι αυτά τα μεγέθη πλήττουν την ανάπτυξη και τα φορολογικά έσοδα κι έτσι υπονομεύουν την ίδια τη σκοπιμότητα αυτών των πολιτικών.

Και οι δύο απόψεις παραμελούν το ότι η Ελλάδα ή πρέπει να εξέλθει από την κρίση ή να αντιμετωπίσει την καταστροφή. Η Ελλάδα έχει ένα μεγάλο εξωτερικό έλλειμμα, που φτάνει το 8,6 τοις εκατό του ακαθάριστου εγχώριου προϊόντος της το 2011. Το χάσμα αυτό τρέφεται από ένα μη βιώσιμο επίπεδο εξωτερικού χρέους που οι αγορές δεν είναι πλέον διατεθειμένες να χρηματοδοτούν. Προς το παρόν αυτό πληρώνεται από επίσημες πηγές, που περιμένουν ότι θα είναι προσωρινό. Η Ελλάδα θα πρέπει να ρίξει κάποια στιγμή το έλλειμμα τρεχουσών συναλλαγών της στο μηδέν.

Αυτό μπορεί να συμβεί με δύο τρόπους: είτε η Ελλάδα να παράγει περισσότερα είτε να ξοδεύει λιγότερα. Το να προσαρμόσει τις τρέχουσες συναλλαγές ξοδεύοντας λιγότερο θα απαιτούσε μία επιπλέον πτώση του ΑΕΠ κατά 25 τοις εκατό, δεδομένου ότι στην Ελλάδα μόνο ένα στα τέσσερα δολάρια ΗΠΑ από περικοπές στα έξοδα πηγαίνει στο εξωτερικό. Αυτή σίγουρα δεν είναι μία ωραία εικόνα. Αλλά το να τις προσαρμόσει αυξάνοντας τις εξαγωγές θα απαιτούσε αυτές να αυξηθούν κατά 50 τοις εκατό, ένα όχι εύκολο κατόρθωμα. Επιτυγχάνοντάς το μόνο μέσω του τουρισμού θα απαιτούσε η βιομηχανία αυτή να τριπλασιαστεί σε μέγεθος –μία απίθανη προοπτική.

Είναι λιγότερο επώδυνο το να αυξήσεις τις εξαγωγές απ’ το να μειώσεις τα έξοδα. Αλλά δύο προβλήματα συνωμοτούν ενάντια σ’ αυτή την πιο ανθρώπινη λύση. Κατά πρώτον, αφού η Ελλάδα βρίσκεται στην Ευρωζώνη, δεν μπορεί να κάνει υποτίμηση για να κάνει τις εξαγωγές της πιο ανταγωνιστικές.  

Κατά δεύτερον, η Ελλάδα δεν έχει αυτό που χρειάζεται για να γίνει τόσο πλούσια. Στο βιβλίο μας Ο Άτλας της Οικονομικής Πολυπλοκότητας υπολογίσαμε την ποσότητα «παραγωγικής γνώσης» σε διάφορες χώρες. Μια χώρα με υψηλό επίπεδο «παραγωγικής γνώσης» είναι εκείνη που εξάγει πολλά και διαφορετικά αγαθά και τα αγαθά αυτά παράγονται με περίπλοκους-σύνθετους τρόπους. Η «παραγωγική γνώση» προβλέπει πόσο πλούσια θα γίνει μία χώρα και άρα πόσο γρήγορα θα αναπτυχθεί.

Ορίστε τα άσχημα νέα για την Ελλάδα: στο δείγμα μας από 128 χώρες η Ελλάδα είχε το μεγαλύτερο χάσμα ανάμεσα στο τρέχον καταγεγραμμένο επίπεδο εισοδήματος και στην «παραγωγική γνώση» που ενυπάρχει στα αγαθά που εξάγει. Η Ελλάδα χρωστά το εισόδημά της στον εξωτερικό δανεισμό που δεν μπορεί να αποπληρώσει. Δεν παράγει μηχανές, ηλεκτρονικές συσκευές και χημικά προϊόντα. Για κάθε 10 δολάρια ΗΠΑ στο παγκόσμιο εμπόριο πληροφορικής τεχνολογίας, η Ελλάδα αντιστοιχεί σε ένα σεντ.

Αυτό το πρόβλημα δεν μπορεί να αντιμετωπιστεί με κεϊνσιανά φορολογικά κίνητρα, με κάποια διευκόλυνση του εμπορίου ή με ψευτοϋποσχέσεις για δομική αναπροσαρμογή, όπως εμμέσως προϋποτίθεται στη συμφωνία του Νοεμβρίου με το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο.

Το πρόβλημα της Ελλάδας είναι ασυνήθιστο στην Ευρώπη. Η Ιρλανδία, για παράδειγμα, επίσης παλεύει με ένα δημοσιονομικό βάρος που προκλήθηκε από το σπάσιμο της στεγαστικής της φούσκας, αλλά κατάφερε να κινηθεί γρήγορα σε ένα πλεόνασμα τρεχουσών συναλλαγών, χάρη στη γνωστική βάση του ανταγωνιστικού της εξαγωγικού τομέα. Με άλλα λόγια, η Ιρλανδία έχει ό,τι χρειάζεται για να είναι τόσο πλούσια όσο είναι τώρα.

Η Ελλάδα θα πρέπει να χρησιμοποιήσει τη διεθνή της υποστήριξη για να ελαττώσει αντί να αναβάλει τον πόνο της προσαρμογής. Χρειάζεται να διευρύνει την εξαγωγική της βάση και να μην καθυστερήσει τις συνταξιοδοτικές και τις μισθολογικές περικοπές στο Δημόσιο. Χρειάζεται να είναι έτοιμη να χρηματοδοτήσει ιρλανδικού τύπου θεσμούς που θα προσελκύσουν εν δυνάμει νέους εξαγωγείς και θα εγγυηθούν συγκεκριμένες επενδύσεις σε υποδομές, εργασιακή ειδίκευση, έρευνα κι ανάπτυξη. Αυτό θα πρέπει να χρηματοδοτηθεί από την ΕΕ, αλλά αν όχι,  θα πρέπει να κάνει περικοπές από άλλα (για να χρηματοδοτηθούν αυτοί οι θεσμοί).

Η Ελλάδα είναι ένα καλό μέρος για να προσπαθήσει κανείς να αντιγράψει αυτά τα χαρακτηριστικά του ιρλανδικού μοντέλου. Έχουμε υπολογίσει πόσο εύκολο θα ήταν οι χώρες να κινηθούν προς την κατεύθυνση εξαγωγών πιο σύνθετων αγαθών. Η Ελλάδα βρίσκεται στη δεύτερη θέση μετά την Ινδία σε αυτή τη διάσταση, μία ενθαρρυντική ανακάλυψη. Χρειάζεται να προσδιορίσει τη γνώση που λείπει και τις υποδομές που απαιτούνται για νέες βιομηχανίες και να διασφαλίσει την παροχή τους, με τον τρόπο που το κάνει η Ιρλανδική Υπηρεσία Βιομηχανικής Ανάπτυξης. Το να βάζεις πόρους στη δημιουργία παραγωγικής βάσης για ένα πιο ανθηρό μέλλον είναι σημαντικότερο και λιγότερο επώδυνο απ’ το να τους σπαταλάς για να προστατέψεις ένα μη βιώσιμο παρελθόν. Δυστυχώς, αυτό το μάθημα δεν προσέχτηκε και η Ελλάδα βρίσκεται ακόμα πιο κοντά στον γκρεμό.